“ทากเปลือย” สัตว์ทะเลตัวน้อยนิดที่มีความสำคัญยิ่ง |
“ทากเปลือย” หรือ “Nudibranch” จัดเป็นสัตว์ทะเลในกลุ่มหอยไม่มีเปลือกห่อหุ้ม ส่วนมากดำรงชีวิตอยู่บริเวณพื้นท้องทะเล ซึ่งพบได้ทั้งในแนวปะการัง แหล่งหญ้าทะเล บริเวณพื้นทราย ใต้ก้อนหิน ซากปะการัง หรืออื่นๆ ทากเปลือยมี “cerata” ชูช่ออยู่บริเวณส่วนหลังของลำตัว โดยลักษณะที่แตกต่างกันของ cerata สามารถนำไปใช้ในการจำแนกกลุ่มหรือชนิดได้ บริเวณส่วนหัวของลำตัวมีอวัยวะรับสัมผัสที่เรียกว่า “rhinophores” ที่เป็นประสาทสัมผัสกลิ่นและรสในน้ำทะเลเพื่อใช้หาอาหาร รวมถึง การหาคู่ ซึ่ง rhinophores นี้มีรูปร่างหลากหลายเช่นกัน ทากเปลือยมีหลายขนาด ขนาดเล็กตั้งแต่ 2 มิลลิเมตร ขึ้นไปจนกระทั่งถึง 30 เซนติเมตร จัดเป็นสัตว์กินเนื้อที่กินสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังต่างๆ ทั้ง ฟองน้ำ ปะการังอ่อน ดอกไม้ทะเล ปากกาทะเล ไบรโอซัว เพรียงหัวหอม หรือ ไฮดรอยด์ เป็นต้น การที่ทากเปลือยไม่มีเปลือกแข็งห่อหุ้มร่างกาย จึงใช้สีสันของลำตัวเลียนแบบสีของสัตว์ชนิดอื่น เช่น หนอนตัวแบน เพื่อการพรางตัวจากศัตรู นอกจากนั้น ทากเปลือยยังสามารถสร้างสารทุติยภูมิซึ่งมีฤทธิ์ทางชีวภาพเก็บสะสมไว้ในร่างกาย เพื่อป้องกันตนเองจากผู้ล่าด้วย สารชีวภาพที่สะสมในร่างกายส่วนใหญ่ได้รับมาจากอาหารตามธรรมชาติ ซึ่งมีสารหลายชนิดที่ฤทธิ์ในการต้านเซลล์มะเร็ง เช่น สารในกลุ่ม renieramycins ที่สกัดได้จากทากเปลือย Jorunna funebris ที่กินฟองน้ำสีน้ำเงิน Xestospongia sp. เป็นอาหาร ซึ่งเป็นผลงานวิจัยที่ภาควิชาเภสัชเวช คณะเภสัชศาสตร์ ร่วมกับ ภาควิชาวิทยาศาสตร์ทางทะเล คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กำลังดำเนินการศึกษา จากการศึกษาความหลากหลายของทากเปลือย บริเวณเกาะแตน อุทยานแห่งชาติหาดขนอม-หมู่เกาะทะเลใต้ พบทากเปลือย ทั้งหมด 11 ชนิด จาก 7 ครอบครัว ทากเปลือยกลุ่มเด่นที่พบบริเวณนี้ ได้แก่ ทากเปลือย Jorunna funebris และ ทากปุ่มชนิดต่างๆ ในครอบครัว Phyllidiidae ถึงแม้ว่าทากเปลือยเป็นสัตว์ที่มีขนาดที่เล็กเมื่อเทียบกับสัตว์กลุ่มอื่นในแนวปะการัง แต่ทากเปลือยก็มีความสำคัญต่อระบบนิเวศเช่นกัน โดยทากเปลือยสามารถบ่งบอกถึงความอุดมสมบูรณ์ของระบบนิเวศนั้นๆ ได้ ปัจจุบัน ทากเปลือยเป็นกลุ่มของสัตว์ทะเลไม่มีกระดูกสันหลังอีกกลุ่มหนึ่งที่นักวิทยาศาสตร์ให้ความสำคัญ จากการที่ทากเปลือยหลายชนิดสามารถผลิตสารที่มีฤทธิ์ทางชีวภาพในการต้านเซลล์มะเร็งหลายชนิดได้ดังกล่าวข้างต้น ทั้งยังเป็นสัตว์ที่นิยมนำมาใช้ในการศึกษาเกี่ยวกับสรีรวิทยาของสัตว์ทะเลไม่มีกระดูกสันหลัง เนื่องจากความอ่อนนุ่มของลำตัว ซึ่งทำให้สามารถสังเกตอวัยวะภายในได้โดยง่าย
บรรณานุกรม เรื่องและภาพ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สุชนา ชวนิชย์ |